Zawarcie umowy na okres próbny jest powszechną praktyką w polskim systemie prawa pracy, która pozwala zarówno pracodawcy, jak i pracownikowi na wzajemne poznanie swoich oczekiwań, możliwości i sposobu działania w środowisku zawodowym. Tego rodzaju umowa, mimo że zawierana jest na czas określony, wiąże się z szeregiem uprawnień oraz obowiązków po obu stronach stosunku pracy. 

Warto zatem zrozumieć:

• w jaki sposób funkcjonuje ta forma zatrudnienia,
• jakie przepisy regulują jej zawarcie,
• jak długo może trwać,
• jakie zasady dotyczą jej rozwiązania i
• jakie konsekwencje prawne wynikają z jej podpisania.

Szczególnie istotne jest to dla osób wchodzących na rynek pracy lub planujących zmianę zawodową, gdyż okres próbny może być dla nich szansą na zdobycie cennego doświadczenia, ale także niesie pewne ryzyka, jeśli nie są świadome przysługujących im praw.

W niniejszym artykule przedstawiamy najważniejsze informacje dotyczące umowy na okres próbny, aby ułatwić Ci podejmowanie świadomych decyzji i lepiej przygotować się do ewentualnych negocjacji z przyszłym pracodawcą.

Na czym polega umowa na okres próbny?

Umowa zawierana na czas próbny służy przede wszystkim sprawdzeniu kwalifikacji pracownika oraz ocenie jego przydatności do wykonywania określonego rodzaju pracy.

Z perspektywy pracodawcy, jest to narzędzie pozwalające uniknąć nieudanej rekrutacji, natomiast zatrudniony ma dzięki niej szansę przekonać się, czy środowisko pracy, zakres obowiązków oraz kultura organizacyjna firmy są zgodne z jego oczekiwaniami.

Co istotne, umowa tego rodzaju może zostać zawarta tylko raz dla danego rodzaju pracy z tym samym pracownikiem.

Oznacza to, że jeśli dana osoba była już zatrudniona u danego pracodawcy na podstawie umowy o pracę na okres próbny i wykonywała te same obowiązki, nie można ponownie skorzystać z tej formy zatrudnienia.

Jednocześnie możliwe jest zawarcie kolejnej umowy próbnej, jeśli zakres przyszłych zadań ulegnie zmianie i będzie istotnie różnił się od poprzedniego.

Jaki jest maksymalny czas trwania okresu próbnego?

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy.

Co więcej, przepisy dopuszczają zawarcie umowy próbnej na krótszy czas, np. miesiąc lub dwa, jeżeli strony tak postanowią.

Warto jednak podkreślić, że od 2023 roku przepisy uległy doprecyzowaniu i nowelizacja wprowadziła ograniczenia w zakresie ponownego zawierania umów próbnych oraz ich długości, w zależności od rodzaju przyszłej umowy docelowej.

Na przykład, jeżeli po okresie próbnym pracodawca planuje zawrzeć umowę na czas określony krótszy niż sześć miesięcy, to umowa próbna może trwać maksymalnie miesiąc.

Takie rozwiązanie ma chronić pracowników przed nadużywaniem krótkoterminowego zatrudnienia.

Jakie prawa przysługują pracownikowi w trakcie okresu próbnego?

Wbrew obiegowej opinii, zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na okres próbny nie pozbawia pracownika podstawowych uprawnień wynikających z Kodeksu pracy.

Osoba zatrudniona w takiej formie ma oczywiście prawo do wynagrodzenia, urlopu wypoczynkowego proporcjonalnie naliczanego od dnia rozpoczęcia pracy, a także do zachowania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Dodatkowo pracownikowi przysługuje prawo do zwolnienia lekarskiego oraz świadczeń z ubezpieczenia społecznego – o ile spełnia warunki formalne.

W sytuacjach szczególnych, takich jak ciąża czy wypadek przy pracy, umowa próbna również podlega ochronie, choć zakres tej ochrony może być węższy niż w przypadku zatrudnienia na czas nieokreślony.

Obowiązki pracownika zatrudnionego na okres próbny

Zawarcie umowy na okres próbny oznacza nie tylko przywileje, lecz również konkretne zobowiązania po stronie pracownika.

Do najważniejszych należą rzetelne i sumienne wykonywanie powierzonych zadań, przestrzeganie regulaminów obowiązujących w miejscu pracy, a także lojalność wobec pracodawcy, zwłaszcza w zakresie zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa czy unikania konfliktu interesów.

Choć umowa próbna ma charakter „sprawdzający”, nie oznacza to, że pracownik może podejść do niej mniej poważnie – wręcz przeciwnie. To często właśnie na podstawie postawy w tym okresie zapada decyzja o ewentualnym dalszym zatrudnieniu.

Rozwiązanie umowy na okres próbny – co warto wiedzieć?

Jedną z kluczowych cech umowy próbnej jest możliwość jej stosunkowo szybkiego zakończenia.

Zgodnie z przepisami, umowę tę można rozwiązać z zachowaniem krótkiego okresu wypowiedzenia – jego długość zależy od długości zatrudnienia i wynosi odpowiednio:

• 3 dni robocze – jeżeli umowa trwała krócej niż dwa tygodnie,
• 1 tydzień – jeżeli umowa trwała co najmniej dwa tygodnie,
• 2 tygodnie – jeżeli umowa była zawarta na okres 3 miesięcy.

Co istotne, wypowiedzenie umowy próbnej nie wymaga podania przyczyny, choć dobrym zwyczajem, a czasem też oczekiwaniem ze strony pracownika, jest udzielenie informacji zwrotnej.

Czy pracodawca może przedłużyć okres próbny?

Zasadniczo nie ma możliwości formalnego przedłużenia umowy na okres próbny ponad maksymalne 3 miesiące.

Jednak w sytuacjach szczególnych, takich jak choroba pracownika czy przerwa w świadczeniu pracy z innych obiektywnych powodów, możliwe jest zawarcie nowej umowy próbnej – ale tylko wtedy, gdy praca, do której zostanie przypisany pracownik, będzie miała inny charakter niż poprzednia.

Przepisy nie przewidują automatycznego przedłużenia trwania umowy próbnej o czas nieobecności pracownika, co oznacza, że nawet jeśli z powodu choroby nie przepracował on pełnych trzech miesięcy, nie wydłuża to trwania umowy.

Co po zakończeniu okresu próbnego?

Po wygaśnięciu umowy próbnej, pracodawca może podjąć decyzję o podpisaniu kolejnej umowy – najczęściej na czas określony lub nieokreślony.

Warto mieć na uwadze, że jeżeli strony nie podpiszą nowej umowy, stosunek pracy wygasa wraz z końcem umowy próbnej.

Pracownik, który dobrze sprawdził się w okresie próbnym, może liczyć na kontynuację zatrudnienia, często na bardziej stabilnych warunkach. Z kolei pracodawca ma szansę zatrzymać wartościowego członka zespołu, który udowodnił swoją przydatność.

Okres próbny a inne formy zatrudnienia

Warto zaznaczyć, że umowa próbna różni się zasadniczo od umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło.

Tylko umowa na okres próbny daje pracownikowi pełnię praw wynikających z Kodeksu pracy, a co za tym idzie – gwarantuje wyższy poziom ochrony, w tym ubezpieczenie społeczne, zdrowotne czy prawo do urlopu.

Dla wielu osób rozpoczynających nową pracę to istotny aspekt, który przemawia za wyborem właśnie tej formy zatrudnienia jako punktu wyjścia do dalszego rozwoju zawodowego.

Masz wątpliwości dotyczące treści swojej umowy próbnej? Chcesz się upewnić, czy Twoje prawa są właściwie respektowane? Skontaktuj się z naszą kancelarią i skorzystaj z profesjonalnej porady radcy prawnego.